Meme Sağlığı Nedir?
Genç kadınlar, memenin vücutlarının saklı ve gizemli bir parçası olduğuna inandırılarak yetiştirilirler. Görülmesinin, dokunulmasının ve hakkında açıktan konuşulmasının toplumsal bir tabu olduğu kabul edilir. Erginliğe ulaşıldığında farklı bir duygu da birlikte gelişerek meme, kadınlığın sembolü durumuna gelir. Bebek için beslenme, karşı cins için cinsellik işlevi kazanır.
Taşıdığı gizem ve sembollerin yanında memenin diğer bir özelliği de, kadın sağlığı ile olan ilişkisidir. Meme ve sağlık arasındaki bu ilişki yeterince vurgulanmadığı için, herhangi bir meme hastalığı karşısında kadın, büyük bir şaşkınlık ve korkuya uğramaktadır.
Gelişmiş ülkelerde, kadınların hekime başvurmalarının başlıca nedenlerinden biri, meme ile ilgili yakınmalardır. Hemen her kadının, tüm yaşamı boyunca memesi ile ilgili bir yakınması olur. Bu yakınmalar en çok memede bir sertlik fark edilmesi, ya da ağrı hissedilmesi şeklinde olur. Memede fark edilen sertliklerin, kitlelerin ve değişikliklerin büyük bir çoğunluğu kanser değildir. Fakat yine de uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Meme sağlığı denilince ilk akla meme kanseri gelmekle birlikte memenin kanser olmayan birçok hastalığı da vardır; memenin gelişme geriliği, infeksiyon gibi. Fakat memenin sağlık sorunlarının başında her zaman meme kanseri gelmektedir; çünkü meme kanseri aynı zamanda kadının kadınlık kimliğini de tehdit etmektedir. Meme sağlığı konusunda diğer önemli bir sorun da, meme hastalıkları konusunda uzmanlaşmış sağlık merkezlerinin eksikliğidir.
Meme Sağlığınız İçin Nasıl Bir Merkez
Meme sağlığı, tıbbın farklı dallarında uzmanlaşmış hekimlerin bir birlikte çalışmasını zorunlu kılan bir sağlık dalıdır. Bu hekimlerin arasındaki iletişim, sorunun doğru çözülmesi için büyük önem taşır. Özellikle teşhis aşamasında muayeneyi yapan meme cerrahı ile mamografi, meme ultrasonu gibi ileri tetkikleri uygulayan radyoloji uzmanı arasında çok yakın bir iletişimin bulunması gerekir. Bu hekimlerin aynı çatı altında, bitişik odalarda çalışması bu iletişimi çok kolaylaştırır. Bu sayede basit birkaç söz ile kurulan iletişim, hasta ile ilgili bilgilerin, kaygıların ve düşüncelerin kolaylıkla aktarılmasını sağlar ve teşhiste hata payını azaltır.
Meme Sağlığınız İçin Hangi Hekim
Hipokrat’tan bu yana tıbbın gösterdiği gelişim, hekimlerin farklı dallarda uzmanlaşmasını gerektirmiştir. Teknoloji ve bilimdeki gelişme bu dalların kendi içlerinde de alt dallara ayrılması sonucunu getirdi. 20 yıl önce meme sağlığı, genel cerrahinin uzmanlık alanı içine girerken, günümüzde sadece meme hastalıkları ve cerrahisi ile uğraşan uzmanlık dalı gelişmiştir. Batı ülkelerinde yapılan çalışmalarda meme cerrahisinde uzmanlaşmış genel cerrahların tedavi ettiği hastaların tedavi sonuçlarının, diğer cerrahlar tarafından tedavi edilen hastaların tedavi sonuçlarından çok daha iyi olduğunu göstermektedir.
Meme Sağlığınız İçin Nasıl Bir Radyoloji Uzmanı
Meme sağlığında teşhis aşamasında büyük önem taşıyan mamografi ve ultrason çekimleri ve bu tetkiklerin değerlendirilmesi de radyoloji dalında farklı bir uzmanlaşmayı gerektirmektedir. Günlük çalışması içinde sadece mamografi ve meme ultrasonu değerlendiren bir radyoloji uzmanı, mutlaka konusunda diğer radyoloji uzmanlarından daha yetkin olacaktır. Bazı batı ülkelerinde yıllık belirli sayı üzerinde meme tetkiki değerlendirmeyen radyoloji uzmanlarının meme sağlığı konusunda çalışmasına izin verilmemektedir.
MEMENİN YAPISI – MEMENİN GELİŞİMİ
Meme, kadının temel üreme organlarından birisidir. Bu organın gelişimi, kadın yaşamının farklı evrelerinde, farklı safhalardan geçer. Memenin gelişimi daha anne karnındayken başlamaktadır. Ergenlikle birlikte görülen değişim gebelikle devam eder. Adet zamanlarında ve menopozla da çeşitli değişiklikler oluşur.
Meme gelişimi ne zaman başlar?
Meme gelişiminin ilk fazı anne karnındayken 6. haftadan itibaren başlar. Gebeliğin sonunda meme başı ve buna bağlı süt kanalları oluşmuştur.
Ergenlik dönemi ile birlikte memede 2. değişim fazı başlar. Yumurtalıklardan östrojen hormonunun salgılanmaya başlaması ile birlikte yağ ve destek dokusu meme bölgesinde artar ve meme büyümeye başlar. Bu sırada süt kanalları da bu büyümeye katılır. Genellikle memede görülen bu değişiklikler. Kasık ve koltuk altın bölgelerinde kıl gelişimi ile birlikte başlar
Kadının adet görmeye başlaması ile birlikte meme dokusu gelişerek süt kanlarlının ucunda süt bezleri oluşur. Memenin ergenlikle başlayana gelişimi her kadın için farklı seyreder. Her adet döneminde meme dokusu bir miktar daha gelişir ve bu gelişim 30 lu yaşlara kadar devam eder.
Memenin gelişimi sırasında ortaya çıkan bazı sorunlar nedeni ile meme gelişimi hiç olmayabiliri, eksik olabilir, asimetrik olabilir, fazla olabilir. Bu gelişim sorunları memenin yapısal gelişim hastalıklarıdır.
Adet görme döneminde memede hangi değişiklikler olur?
Her adet döneminde, vücutta çeşitli hormonların değişimi söz konusudur. Adetin ilk döneminde salgısı artan östrojen hormonu etkisi ile memedeki süt kanalları büyümesi artar. Bu dönemde artmış olan östrojen hormonunun etkisi ile adet döneminin ortalarında yumurtlama meydana gelir. Bunu takiben progesteron hormonu artışı başlar; bu da süz bezlerinin gelişmesini sağlar. Bu sırada memede su tutulumu artar, meme gerilir ve hassaslaşır. Adet görmeye yakın zamanda çıkan ağrı ve hassasiyetin sebebi, memedeki bu gelişmedir. Bu tip ağrıların meme kanseri ile ilgisi yoktur.
Adet görmeye yakın zamanda memenin dıştan elle hissedilen yapısı da değişir; süt bezlerinin gelişimi ile memede çeşitli kitle yapısında oluşumlar hissedilebilir. Bu nedenle kendi kendini muayene adet sonrasında yapılmalıdır.
Memede görülen bu değişim gebelik gerçekleşirse doğacak bebeğin beslenmesi için yapılan ön hazırlıktır. Eğer gebelik gerçekleşmez ise, adet görmenin başlaması ile dönem sona erer. Artmış olan hücreler diğer hücreler tarafından yok edilir. Memede tutulan su miktarı normale döner. Bunun sonucu memede hissedilen ağrı geçer veya azalır.
Gebelik Ve Emzirme Döneminde Memede Görülen Değişiklikler
Memenin tam gelişimi ancak doğum ile gerçekleşir. Meme başlayan değişiklikler gebeliğin en erken bulgularından birisidir. Areolada başlayan değişliklere ek olarak meme büyümeye başlar. Süt kanallarının ve süt bezlerinin gelişmesi sonucu memede ağrı, meme başında ağrı, yanma gibi şikayetler olur. Gebeliğin erken döneminde süt kanalları ve süt bezlerinin gelişmesi olur; ileri döneminde ise süt bezlerinde bulunan hücrelerin süt veren hücrelere dönüşmesi tamamlanır
Gebeliğin 5 veya 6. ayından itibaren memeler süt üretecek kapasiteye ulaşırlar. Bu sırada meme üzerinde östrojen ve progesteron gibi hormonların yanı sıra FSH (follicle stimulating hormone), LH (luteinizing hormone)), prolaktin, oksitosin, ve HPL (human placental lactogen gibi çeşitli hormonların etkisi vardır.
Damarların belirginleşmesi, areolanın renginin koyulaşması, memenin büyümesi değişiklikler gözlenir. Memedeki tüm değişikliklerin tek sebebi yeni doğacak bebeğin beslenmesi için hazırlık yapılmasıdır.
Menopoz Döneminde Görülen Değişiklikler
Menopozun yaklaşması ile birlikte östrojen ve progesteron hormonlarının seviyesinde salınımlar başlar; hormonların kan seviyesinde aşırı derecede azalış gözlenir. Östrjen hormonunun etkisinde olan tüm dokularda ki meme de bunlardan birisidir, gerileme başlar. Süt bezlerinde gerileme olur, bağ ve destek dokusunda su miktarı azalır(dehidratasyon), elastisite kaybolur. Bunun sonucu meme sarkar.
MEMEDE MUAYENE BULGULARI
Gözleyerek Yapılan Muayene Bulguları
Meme derisinde kalınlaşma, şişme, renk değişikliği
Bazen memede kitle olmadan, doğrudan meme derisinde bazı değişikliklerle kanser başlayabiliyor. Meme derinin bir bölgesinde kızarıklık, kalınlaşma, portakal kabuğu gibi yer yer çekintilerin ortaya çıkması, kanserin ilk bulgusu olabiliyor. Meme derisinde böyle değişiklikler fark ediyorsanız, hekiminize danışmanızı öneriyoruz.
Meme başında kalınlaşma, kızarıklık veya yara olması
Meme başındaki değişiklikler de kanser açısından önemli olabiliyor. Özellikle meme başı çevresinde ortaya çıkan kızarıklık, yara gibi değişiklikler memede bir kitle olmasa bile kanser bulgusu olabiliyor.
Memede veya meme başında içeri doğru çekinti olması
Bazı kadınlarda çocukluktan itibaren her iki meme başı da içe çekik olabiliyor. Bu, herhangi bir hastalık anlamına gelmiyor. Böyle durumlarda bebek emzirmek çoğu kez mümkün olmuyor. Bu gibi yapısal bozukluklar kozmetik amaçlı olarak, yani sadece görünüm açısından ameliyatla düzeltilebiliyor. Kanser açısından önemli olan, tek memenin başının son zamanlarda içeri çekilmesi. Böyle bir durumda mutlaka hekiminize başvurmanız gerekiyor
Meme başlarının pozisyonlarında değişiklik
Meme başlarının pozisyonlarında da değişiklik olabiliyor. Meme başı bir tarafa doğru çekilebiliyor. Bu da bir kanserin belirtisi olabiliyor
Memenin şeklinde değişiklik
Genellikle her iki meme simetrik değildir ve bir meme diğerinden daha büyük olabilir. Bu normal bir yapıdır. Bazen memelerin genel yuvarlaklığında veya şeklinde de değişiklik olabilir. Kanser açısından önemli olan, sonradan gelişen simetri değişikliğidir
Meme Başından Gelen Akıntı
Memenin bir salgı bezi olması nedeni ile zaman zaman meme başından akıntı gelebilir. Çoğu zaman önemli olmamakla birlikte nadir de olsa bir kanser belirtisi olabilir; bu nedenle uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Meme başından akıntı nedir?
Meme dokusu bir salgı organı olması nedeni ile devamlı olarak sıvı üretiliyor. Üretilen bu sıvı süt kanallarından tekrar geriye emiliyor. Bazı durumlarda bu sıvının emilmesi yetersiz olunca bu sıvı meme başından dışarı akabilir. Meme başı akıntısının büyük bir kısmı normal veya memenin kanser olmayan değişiklikleri ile ilgilidir
Hangi akıntı şekli önemlidir?
Özellik taşıyan meme akıntısı, akıntının meme başını sıkmadan kendiliğinden gelmesidir. Bu durum, sütyenin veya çamaşırın ıslanması şeklinde fark edilir.
Meme başından gelen akıntının sebepleri nedir?
Hormon bozuklukları
Bazı hormon bozukluklarında (anovulatory sendrom) memede reaksiyonel bir akıntı ortaya çıkabilir.
Kanda prolaktin hormonu seviyesi yüksekliğinin olduğu durumlarda da meme başından akıntı gelebilir
Süt kanalı yapısı bozuklukları
Sebebi tam açıklanamayan bazı nedenlerle süt kanalı duvar yapısı bozulur ve süt kanalı genişler Buna duktal ektazı denir. Bu yapısal bozulma süt kanalından akıntı gelmesine neden olur. Bu durumun meme kanseri ile ilgisi yoktur
Kullanılan bazı ilaçlar
Bazı antidepressan ilaçlar, bazı antihipertansif ilaçlar, bazı doğum kontrol hapları meme başı akıntısına sebep olabilir.
Süt kanalı içinde bulunan kitleler
Papillom
Süt kanlı içinde bulunan Papillom dediğimiz kitle meme başının kanlı akıntıları içinde en sık rastladığımız oluşumdur. Kanalın meme başına yakın bulunan bölgesindeki papillom kanser özelliği taşımaz; fakat meme başından uzakta bulunan (periferde) papillomların kanser olma olasılığı bulunur. Bazen süt kanalı içinde bulunan akıntı katılaşarak papilloma benzer bulgulara neden olabilir.
Kanser
Süt kanalı içinde bulunan kanser dokusu burada irritasyona neden olarak su gibi berrak veya kanlı akıntıya neden olabilir.
Akıntının rengi önemli midir?
Akıntının rengini içerdiği kimyasal maddeler belirler. Özellikle meme başı sıkıldığı zaman sarı–yeşil arası renkte, boza kıvamında olan akıntı normal kabul ediliyor. Koyu yeşil veya kahverengi akıntı da önem taşımıyor. Gebe olmayan kadınlarda meme başından süt gelmesi de kanser bulgusu değildir; bu durum vücudun hormon değişikliği ile ilgili olabilir. Sadece kanlı akıntı veya su gibi berrak akıntı önem taşıyor ve bu akıntının incelenmesi gerekiyor.
Akıntının tek bir noktadan gelmesi
Eğer akıntı her iki memeden de geliyorsa bu bulgu bizi daha çok tüm vücudu tutan nedenlere götürür ve kanserden uzaklaştırır. Akıntı tek bir memeden geliyorsa tek bir kanal ağzından mı yoksa birkaç kanaldan ağzından birden mi geliyor bakılır. Birkaç kanal ağzından birden(meme başında birkaç noktadan birden) geliyor ise bu da bizi kanserden uzaklaştırır. Tek bir memenin tek bir kanal ağzından geliyor ise bu bizi kanser açısından endişelendirmelidir.
Meme başından gelen akıntının araştırılması nasıl yapılır?
Meme başından akıntı gelen her kadın mutlaka bir hekime başvurmalıdır. Hekim tarafından muayene edilerek akıntının niteliği incelenir.
Mamografi ve meme ulutrasonu gibi tetkikler yapılarak akıntının sebebi araştırılır. Bazı durumlarda akıntının geldiği süt kanalı ağzından ince bir kanül ile girilerek kanal içine boyalı madde verilir mamografi çekilir. Buna galaktografi denir. Bu şekilde süt kanalını tıkayan bir oluşum var mı araştırılır.
Eğer kanlı veya su gibi berrak bir akıntı var ise akıntıdan örnek alınarak patolojiye gönderilir ve akıntının hücresel yapısı incelenir.
MEMEDE MUAYENE BULGULARI
Elle Yapılan Muayene Bulguları
Memede kitle
Kadınların büyük bir çoğunluğu, hayatlarının bir döneminde memelerinde bir sertlik fark ediyorlar. Böyle bir durumda akla ilk olarak kanser geliyor. Bu kitlelerin büyük bir kısmı iyi huylu tümörler. Bununla birlikte araştırılmaları gerekiyor.
Elinize gelen kitle 2 farklı yapıdan biri olabilir. Kitle, içi sıvı dolu bir kese olabilir. Buna kist diyoruz. Kistler genellikle adet zamanları daha da büyür ve ağrılıdırlar. Özellikle menopoz öncesi 40 lı yaşlarda daha sık görülür. Diğer bir olasılık da, içi farklı bir doku ile dolu bir kitle olabilir; buna da solid kitle diyoruz. Bu iki farklı yapıyı ayırmanın en iyi yolu kitlenin ultrason ile incelenmesidir.
Kist
Kistler genellikle memenin iyi huylu tümörleridir. Boyutları birkaç milimetre ile birkaç santimetre arasında değişiyor. 25 yaş altındaki kadınlarda nadir, menopoza yaklaşmış kadınlarda daha sık görülüyor.
Kistlerin içi iğne ile boşaltılarak içindeki sıvı incelenebilir. Eğer kanlı bir sıvı içeriyorsa, kistin ameliyatla çıkartılıp incelenmesi öneriliyor. Eğer menopoz sonrası hormon tedavisi gören bir kadında kist ortaya çıkmışsa, içerdiği sıvı kanlı olsun veya olmasın patolojiye gönderilerek incelenmesi öneriliyor.
Eğer bir kist iğne ile boşaltıldıktan sonra 4-6 hafta içinde tekrar ediyorsa, ameliyatla çıkartılması önerilebilir. Ayrıca kistin bir kısmı, solid dediğimiz meme dokusundan farklı bir yapı içeriyorsa, yine kistin ameliyatla çıkartılması öneriliyor.
Solid (katı) kitle
Memede sıvı içermeyen, içi farklı hücrelerle dolu olan kitlelere solid kitle diyoruz. Solid kelimesi katı anlamına geliyor. Solid kitlelerin kanser olma olasılıkları kistlere göre daha yüksek. Genç bir kadının memesinde saptanan solid bir kitlenin kanser olma olasılığı yüksek değil: Yaş ilerledikçe kanser olasılığı artıyor. 40 yaş üzerindeki bir kadının memesinde saptanan solid bir kitle, aksi ispat edilene kadar kanser şüphesi taşır bu nedenle mutlaka araştırılması gereklidir.
Memede saptanan kitle, mamografi ve ultrasonla değerlendirilerek kanser olma olasılığı araştırılır. Bu yöntemlerle kesin teşhis koymak mümkün değil. Ancak kitleden alınan parçanın patolojide incelenmesiyle kesin tanı konabiliyor.
Koltuk altında ele gelen bir kitle
Koltuk altında ele gelen bir kitle, birçok nedene bağlı olan bir lenf bezi büyümesi olabilir; fakat bazen meme kanserinin ilk bulgusu da olabilir. Bu nedenle eğer elinizde ve kolunuzda son zamanlarda bir İnfeksiyon geçirmediyseniz, bu kitlenin incelenmesi gerekiyor.